Zgrada Parlamentarne skupštine BiH

Nakon oslobođenja Sarajeva 1945. godine Zamaljsko antifašističko vijeće Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH), kao preteča buduće Narodne skupštine, bilo je smješteno u zgradi današnje Centralne banke u Titovoj ulici. Zbog naraslih potreba Narodne skupštine Bosne i Hercegovine 1952. godine izgrađen je objekat u sarajevskom naselju Bistrik, no ubrzo je procijenjeno da ni njegovi kapaciteti ne mogu dugoročno zadovoljiti potrebe ove institucije. Stoga je već 1954. godine odlučeno da počnu pripreme za izgradnju nove skupštinske zgrade na lokalitetu Marindvora koji je odranije planiran kao budući administrativno-politički centar grada.

Iste godine raspisan je konkurs za dostavljanje arhitektonskih rješenja buduće zgrade Narodne skupštine Narodne Republike Bosne i Hercegovine na kojem je pobijedio projekat arhitekte Juraja Neidhardta. Na osnovu ovog projekta uskoro je izrađen i investicioni plan koji je 1956. godine i prihvaćen.

Iako su konkretne pripreme za izgradnju skupštinske zgrade na Marin­dvoru u Sarajevu počele još 1954. godine, ona je izgrađena tek 28 godina kasnije. Razlozi za tako dugo prolongiranje izgradnje bili su dvojaki. S jedne strane, nesumnjivo su na odgađanje izgradnje uticali ekonomski razlozi, budući da se radilo o veoma ambicioznom građevinskom poduhvatu. S druge strane, u međuvremenu se pojavila i ideja o izgradnji objekta u kojem bi bili smješteni svi republički organi uprave. Tako je 1964. godine odlučeno da se pristupi izradi investiciono-tehničke dokumentacije za izgradnju objekta u kojem bi bili smješteni svi republički organi uprave, a koji bi bio izgrađen neposredno uz buduću zgradu skupštine. Soliter ovakve namjene je, prema tadašnjim planovima, trebalo da bude instalaciono i tehnički povezan sa zgradom skupštine, a planirano je bilo i formiranje zajedničke službe, koja bi administrativno-tehnički opsluživala Skupštinu, Izvršno vijeće i ostale republičke organe uprave.

Međutim, uprkos svemu, ponajviše iz ekonomskih razloga, početak izgradnje zgrade Skupštine, sada već Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, odgađan je sve do 1978. godine. U međuvremenu se razbolio i autor projekta zgrade Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, tako da je gradnju zdanja na Marindvoru nastavio profesor Hamdija Salihović.

Današnja zgrada Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine je završetkom izgradnje 1982. godine postala sjedište Skupštine tadašnje Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine. Budući da se radilo o skupštini koja je imala složenu organizacionu strukturu, u okviru koje je djelovao veliki broj vijeća i komisija, ova zgrada morala je odgovoriti vrlo složenim funkcionalnim zahtjevima, ali i vizuelnim kriterijima. U vrijeme završetka njene izgradnje zgrada Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine bila je u ovom dijelu Evrope jedina građevina takve namjene projektirana u stilu moderne.

Bitno je napomenuti da je konačni izgled skupštinske zgrade u izvjesnoj mjeri odstupao od prvobitnog projekta, koji je na anonimnom konkursu 1954. godine osvojio prvu nagradu. Današnja zgrada je za cijeli jedan sprat viša, a napravljene su i naknadne izmjene izgleda same fasade. Vjerovatno najveće odstupanje od projekta nastalo je izostavljanjem segmentnog oblika nad glavnom dvoranom, koji je u obliku ljuske trebalo da simbolizira okupljanje. Uprkos svemu, izgrađeni objekti skupštinske zgrade i republičkih organa uprave ipak su zadržali najvažnije elemente prvobitne ideje i vizije.

Inače, zgrada Skupštine koncipirana je po principu kontrapunkta kao, prema Neidhardtovim riječima, "najkvalitetnijeg elementa arhitektonskog oblikovanja". Osmišljena je kao zgrada "sa strukom", odnosno "organski shvaćena arhitektura", što je, prema mišljenju autora projekta, bio upravo suprotan oblikovni koncept u odnosu na neboder Izvršnog vijeća, koji je svojom oblikovanom dvodjeljivošću u formi dva moćna obeliska trebalo likovno da simbolizira Bosnu i Hercegovinu s njene dvije regionalne cjeline.

Centralni unutrašnji prostor zgrade Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine modeliran je kao polivalentan, s višeznačnim prostorno-likovnim i plastičnim karakteristikama. Ovaj prostor smatran je jednim od najljepših ove vrste u Bosni i Hercegovini i regionu, a prema kazivanjima savremenika, bio je jedan od najzahtjevnijih zadataka i preokupacija autora, inače nesklonog jednovalentnim arhitektonskim oblicima.

Zgrada Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine i danas je jedna od najmonumentalnijih i najreprezentativnijih građevina u ovoj zemlji. Ovaj objekat svojom blizinom i funkcionalnom povezanošću sa Zgradom prijateljstva između Grčke i Bosne i Hercegovine, u kojoj je smješten veliki broj institucija Bosne i Hercegovine, čini jedinstvenu arhitektonsku kompoziciju i administrativnu cjelinu smještenu u centralnom dijelu Sarajeva.

Četverospratna građevina dužine 107 metara, korisne površine od oko 25000 kvadratnih metara i danas zadovoljava potrebe Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine i svih njenih tijela i službi, a u njoj su čak smješteni i pojedini organizacioni dijelovi Vijeća ministara Bosne i Hercegovine i drugih institucija Bosne i Hercegovine. Osim Velike sale za zasjedanja koja raspolaže s 526 mjesta i dodatnih 112 mjesta na galeriji za posjetioce i novinare, te 17 mjesta za prevodioce, u zgradi se nalaze i Bijela sala sa 180 mjesta u kojoj zasjeda Predstavnički dom, te Plava sala sa 126 mjesta u kojoj zasjeda Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.

Za vrijeme ratnih dešavanja u Bosni i Hercegovini (1992.–1995.) zgrada Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine nalazila se praktično na prvoj liniji fronta, što je uzrokovalo velika oštećenja i njene fasade i unutrašnjosti. To je svakako bio jedan od razloga zbog kojih prvi poslijeratni saziv Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine nije zasjedao u skupštinskoj zgradi. Prvi radovi na obnovi oštećenog zdanja počeli su u jesen 1996. godine, i to obnavljanjem kupole. Početne radove na obnovi zgrade Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine finasirala je Evropska komisija i njihova svrha bila je ograničena na zaštitu od padavina i vlage i stavljanje bar dijela oštećenog objekta u kakvu­takvu funkciju zbog rastućih potreba institucija Bosne i Hercegovine.

Tek drugi poslijeratni saziv Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine počeo je ponovo koristiti skupštinsku zgradu. U njoj je 26. novembra 1998. godine održana prva sjednica jednog od domova Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, tačnije konstituirajuća sjednica drugog saziva Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Cjelokupan rad stručne službe ove institucije, koju je u tom periodu činilo svega desetak zaposlenih, odvijao se u dvije kancelarije. Ostatak zgrade koji je bio u funkciji koristile su druge institucije Bosne i Hercegovine.

U martu 2004. godine okončana je obnova Bijele sale. Time su nakon 12 godina stvoreni uslovi da se zasjedanja domova ponovo održavaju u za to namijenjenim i projektiranim prostorima. Sve do 22. marta 2004. godine, kada je u renoviranoj sali održana zajednička sjednica oba doma Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, sjednice njenih domova održavane su u salonu na prvom spratu zgrade, koji je prije rata služio za potrebe protokolarnih i svečanih događaja.

Obnova Bijele sale imala je i svojevrsno simboličko značenje budući da su zasjedanja u njoj predstavljala i iskorak ka etabliranju i jačanju ove zakonodavne institucije Bosne i Hercegovine. Troškove obnove snosila je Evropska unija na osnovu sporazuma o finansiranju "Obnova 2000 – Evropa za Sarajevo".

Godinu i po kasnije, 30. septembra 2005. godine, uz pomoć Vlade prijateljske Kraljevine Norveške, konačno je obnovljena i Velika sala u zgradi Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Sala u kojoj je prije rata zasjedala Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, za vrijeme oružanih sukoba, pretrpjela je ogromna oštećenja. Na odluku Vlade Kraljevine Norveške da na ovaj način pomogne institucionalnu obnovu Bosne i Hercegovine u velikoj mjeri uticalo je zalaganje i volja tadašnjeg predsjednika Parlamenta Kraljevine Norveške Jorgena Kosma, uz svesrdnu pomoć tadašnjeg norveškog ambasadora u našoj zemlji Henrika Ofstada. Oni su zaslužni za niz ranijih donacija norveške vlade uz čiju su pomoć uređene prostorije arhive, uredski prostori, te uvedena internet-mreža u zgradu Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.

Posljednja obnovljena sala Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, Plava sala, stavljena je u funkciju u septembru 2008. godine, a njena obnova u potpunosti je finansirana budžetskim sredstvima Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine.

Međutim, dugo se, zbog objektivnih okolnosti i nedostatka neophodnih finansijskih sredstava, moralo čekati i na obnovu vanjskog izgleda zgrade Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, zapravo sve do 29. maja 2008. godine kada je potpisan Sporazum između Bosne i Hercegovine i Kraljevine Norveške o finansiranju rekonstrukcije i obnove fasade zgrade. Ovim je Kraljevina Norveška još jednom dala snažnu podršku poslijeratnoj obnovi i jačanju Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Duga i obuhvatna obnova zgrade, koja je trajala 11 godina, završena je tek početkom 2009. godine, kada je okončana sanacija njene fasade. Tokom obnove urađene su određene izmjene na fasadi, koje su bile u funkciji moderniziranja i poboljšanja izgleda zgrade.

Budući da su u međuvremenu obnovljene obje zgrade upravno-administrativnog kompleksa u centru Sarajeva, u čijem sastavu je i zgrada Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, tek kada su u maju 2010. godine okončani radovi na obnovi Trga Bosne i Hercegovine, ova arhitektonska cjelina konačno je vratila svoju kompaktnost i potpunu vizuelnu upečatljivost. Obnova trga finansirana je iz budžeta institucija Bosne i Hercegovine i obuhvatala je isključivo zahvate koji su bili potrebni da bi se trgu vratio njegov prijeratni izgled, kako ga je projektirao arhitekta Dušan Džamonja. Ovim je Bosna i Hercegovina vlastitim sredstvima obnovila trg koji nosi njeno ime, a Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine dobila ambijent dostojan uloge koju ova institucija treba da ima u bosanskohercegovačkom društvu.

– Grupa autora